Sevdiğimiz birinin kaybını yaşadığımızda onun bıraktığı boşluğu doldurmak, onu bir daha göremeyecek olmanın acısını içimizde derin bir keder ve ıstırap olarak hisseder ve bu duyguya da dayanmamız oldukça zor olur. Ancak yas sadece sevilen bir kişinin kaybedilmesi ile ortaya çıkmaz. Farklı nedenlerden dolayı ortaya çıkan yas türleri de mevcuttur. Gelin hep birlikte yas türleri nelerdir? Bir göz atalım.
Yas Türleri
Yas, gelişen karmaşık bir duygu olmakla birlikte birçok farklı yas türü bulunur ve çoğunlukla yas tutan kişiler birden fazla yas yaşayabilir. Yas türleri şu şekilde sıralanabilir.
- Normal Yas: Herkes yas tutma sürecini kendine özgü bir şekilde deneyimler bu nedenle de normal yas türünün gerçek anlamda bir tanımı yoktur. Normal yas türü, kişinin sınırlı bir süre içinde yoğun biçimde fiziksel, duygusal ve davranışsal tepkiler yaşayabileceği keder türü olarak tanımlanır.
- Beklenen Yas: Sevdiğiniz birine ölümcül bir hastalık teşhisi konulması ya da çok sevdiğiniz ve yakın birinin uzaklara taşınması gibi olaylar sizde ileriye dönük yasın başlamasına neden olabilir. Beklenen yas geleceğini bildiğiniz bir kayıp için yaşanan yas türüdür. Ancak beklenen yas türünde yas, kaybın gerçekleşeceğini kabul ettiğiniz andan itibaren daha kayıp gerçekleşmeden başlar. Beklenen yas tutan kişiler kalan zamanın tadını çıkaramaz. Ancak beklenen yas tutan kişiler kayıp gerçekten olduğunda bu süreçten çıkabilir.
- Haklarından mahkûm bırakılmış Yas: Bu tip yas türünde başkaları tarafından geçerli görülmeyen bir kayıptan sonra ortaya çıkar. Örneğin aşırı dozda uyuşturucudan ölen kişileri onaylamadıklarından insanlar bu kişilerin ölümünü önemsemez. Dolayısıyla sizin yasınızın da onlar için bir önemi yoktur. Kısacası birinin kaybı ile ilgili duygularınız onaylanmadığında hissettiğiniz yas türüdür.
- Kronik Yas: Kronik yas türü zamanla geçmeyen ve kişilerin yoğun tepkiler yaşamasına neden olan yas türüdür. Bu yas türünde sıkıntınız azalmak yerine daha da şiddetlenebilir. Bu gibi durumda mutlaka kronik yasınız için bir profesyonelden destek almalısınız. Çünkü kronikleşen yas sizi bir depresyona dönüşebilir ya da kendinize zarar verme düşüncelerine ya da madde bağımlısı olmanıza yol açabilir.
- Kısaltılmış Yas: Kronik yasın aksine kısaltılmış yas türü son derece hızlı biçimde geçer. Bunun en büyük nedeni kişinin dikkatini dağıtacak bir şey bulması olabildiği gibi beklenen yas türü sayesinde duyulan acının daha önce çekilmiş olmasıdır.
- Travmatik Yas: Sevdiğiniz kişiyi korkunç ve beklenmedik bir biçimde kaybetmenin sonucu olarak yoğun duygusal tepkiler yaşanır. Örneğin trafik kazasında eşinizi ya da bir yakınınızı kaybetmek gibi. Travmatik yas türünde kişiler her zamanki işlevlerini yerine getiremez ve bu nedenle profesyonel bir yardım almanız gerekebilir.
- Eksik Yas: Eksik yas türünde kişiler yas tutuyor gibi görünmez. Ani bir ölüm olduğunda kişilerin şokta ve inkâr halinde olması durumudur. Bu yas türünde kişinin bir süreliğine dikkati dağılabilir.
Bununla birlikte yas tutmanın herkes için farklı olduğunu ve siz bilip anlamasanız bile kişilerin yas tutuyor olabileceklerini aklınızdan çıkarmayın.
Yas Tutma Nedenleri
Birçoğumuz sevdiğimiz birinin ya da evcil hayvanımızın kaybı nedeniyle yas tutulabileceğini düşünsek de bir insanın yas tutabileceği birçok kayıp türü mevcuttur. Yas tutma nedenlerini sizler için sıraladık.
- İkincil Kayıp: Sevdiğiniz birini kaybetmek hayatınızı birçok farklı şekilde etkileyerek bir kayba yol açabilir. Örneğin; eşinizin ölümünden sonra eş kimliğinizi kaybedersiniz ve bu duyduğunuz acıyı arttırır.
- Kişisel Hedefler İçin Yas: Gelecek vizyonunuzun kaybı da farklı bir yas tutma nedenidir. Örneğin, kariyer hedefinizden sapmak gibi bir şey olabilir. Kısacası olması gereken için yas tutarsınız ki bu hayal kırıklığından çok daha fazladır.
- Bağımsızlık Kaybı: Kendinize bağımsız olarak bakamayacağınız ve yardım için başkalarına ihtiyaç duymanız birçok insanın yaşayabileceği farklı bir yas tutma nedenidir.
- Güvenlik Duygusunun Kaybı: Fiziksel ve duygusal güvenlik hepimiz için önemlidir. Soygun, boşanma ya da travmatik bir olay yüzünden kesintiye uğrayan güvenliğiniz için yas tutmanız son derece normaldir.
- Kayıp Kimlik İçin Yas: Sahip olduğumuz benlik ve amaç duygusu aniden değiştiğinde kayıp kimliğiniz için yas tutmak normaldir. Çünkü bu durumda belirsizlik duyguları ile karşı karşıya kalırsınız ve bu da olanlara üzülmenize neden olur.
Yas süreci ve yas yönetimi oldukça karmaşıktır. Hiçbirimiz bir kaybı gerçekten aşamasak da duyulan derin acı giderek azalmalıdır. Yas yokluğu kısa vadede normal olsa da uzun süre devam ediyorsa bu durumu ele almanız gerekir.